Δημοσιεύτηκε στο RETRO PLANET ΝΟ 11 "JACKINTOSH" - Μάρτιος 2016.
Όσο και αν είσαστε εξοικειωμένοι με τραγικές ιστορίες και σενάρια
καταστροφής, δε γίνεται να μην νιώσετε ένα δέος αν αναλογιστείτε τι συνέβη στο
κάποτε "αγαπημένο παιδί" της Silicon Valley, την Atari! H
άλλοτε ακμάζουσα εταιρία, με την ανάπτυξη-ρεκόρ στην ιστορία των αμερικάνικων
επιχειρήσεων, ο κολοσσός των 10.000 εργαζόμενων και των 70 κτιρίων (μόνο στη
Silicon Valley), κατάντησε μετά την τελευταία εκκαθάριση να διαθέτει με το ζόρι
200 εργαζόμενους, ένα κτίριο στα κεντρικά και μια γραμμή παραγωγής στην Ταϊβάν!
Τίποτα πια δε θύμιζε το ένδοξο παρελθόν! Οι άστοχες ενέργειες του management,
αλλά και η τραγική χρονική συγκυρία, οδήγησαν την εταιρία στην πτώση-ρεκόρ,
εμφανίζοντας $425.000.000 ζημία το δεύτερο τρίμηνο του 1984! Η πώληση ενός
μέρους της κρίνεται κάτι παραπάνω από επιτακτική και θα οδηγήσει με τη σειρά
της σε ένα νέο στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί. Απέναντι στο αρνητικό ρεκόρ, αντιπαρατάσσεται
το ένστικτο και η δοκιμασμένη μεθοδολογία ενός ανθρώπου, που είναι υπεύθυνος
για τον πιο επιτυχημένο υπολογιστή που έγινε ποτέ (Commodore 64). Η "Νέα Atari" είναι
εδώ, ή, αν προτιμάτε, η παλαιά Commodore επέστρεψε ξανά, για να σας δώσει όπως
πάντα, το καλύτερο προϊόν στο χαμηλότερο κόστος!
Για να τα πάρουμε όμως τα πράγματα
από την αρχή, όλα άρχισαν εκείνη την "καταραμένη" Παρασκευή και 13,
τον Ιανουάριο του 1984, όταν μετά από ένα επεισοδιακό meeting με τον μεγαλύτερο
χρηματοδότη του Irving Gould, ο Jack Tramiel έφυγε από τα γραφεία της Commodore
και απλά δεν ξαναγύρισε! Τα "προεόρτια" βέβαια, είχαν αρχίσει μερικές
ημέρες πριν, όταν κατά τη διάρκεια μιας (κατά τα άλλα επιτυχημένης) CES, οι δυο
άνδρες φαίνεται ότι τα "τσούγκρισαν" άγρια, με τις φωνές τους να
ακούγονται μέχρι έξω και τον Tramiel να φεύγει όλο νεύρα,
"σανιδώνοντας" το sport αυτοκίνητο του στο parking!
Τέσσερις μήνες αργότερα θα
επιστρέψει ξανά στις μπίζνες με μια νέα εταιρία (Tramel Technology Ltd) και
σκοπό την κατασκευή ενός micro που θα ανήκει τεχνολογικά στην επόμενη γενιά. Με
νέο σχήμα και πλαισιωμένος επιτελικά από πρώην συνεργάτες της Commodore,
αρχίζει να αναζητά χρηματοδότες καθώς και ένα νέο χώρο για να στεγάσει την
επιχείρησή του. Σύντομα, σε ένα ενοικιασμένο συγκρότημα διαμερισμάτων, κάπου
στο Sunnyvale, εντοπίζονται και οι πρώτες αναφορές για αυτό που αργότερα θα
ονομαστεί Atari ST.
Στο μεταξύ, την ίδια εποχή στο
στρατόπεδο της Warner - Atari, τα πράγματα ήταν πολύ μαύρα! O νέος CEO
James Morgan, που ήρθε στην εταιρία από το Σεπτέμβριο του '83 με πολλές
περγαμηνές από την γνωστή καπνοβιομηχανία Philip Morris, δεν κατάφερε να
συμμαζέψει τα πράγματα! Απέλυσε το μισό προσωπικό, πάγωσε projects, έκανε
αναδιαρθρώσεις στην παραγωγή, αλλά η Atari ήταν ακόμα νεκρή! Οι μουρμούρες περί
ανικανότητας άρχισαν να δίνουν και να παίρνουν, ενώ ψίθυροι ακούγονταν περί
επικείμενης πώλησης των εναπομεινάντων assets της Atari σε κάποιον ισχυρό
αγοραστή, όπως ήταν η Philips! Τελικά, και προς μεγάλη έκπληξη όλων, τον Ιούλιο
του 1984 ανακοινώθηκε η αγορά της από την "Tramel Technology Limited"
του πρώην πρόεδρου της Commodore Jack Tramiel, που είδε να του ανοίγονται
ενδιαφέρουσες προοπτικές με την απόκτησή της.
Αν και οικονομικά εύρωστος (είχε
στο πορτοφόλι του μετοχές της Commodore αξίας $100.000.000), ο Jack δε διέθετε τα
αναγκαία κεφάλαια για ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα. Ωστόσο, η Warner που ήθελε να
ξεφορτωθεί πάση θυσία την "καυτή πατάτα", έκανε τα πάντα ώστε να τον
βοηθήσει και να τον διευκολύνει! Έτσι, η συμφωνία έκλεισε με τη Warner να μην
παίρνει καθόλου μετρητά, δανείζοντας ουσιαστικά τον Tramiel ώστε να αγοράσει
την εταιρία με τα μελλοντικά του κέρδη! Απέκτησε έτσι το μεγαλύτερο πακέτο
μετοχών έναντι $240.000.000, που θα εξοφλούσε σταδιακά μέσω μακροπρόθεσμων
γραμματίων. Η Warner από την άλλη, κράτησε για τον εαυτό της το 32%, με
προσφερόμενη μελλοντική option, να αποκτήσει η νέα Atari συν 1.000.000 ακόμη
μετοχές της Warner σε τιμή μετοχής 22$.
Την ίδια κιόλας ημέρα που
υπογράφηκε το σύμφωνο των τριακοσίων (και βάλε) σελίδων, ο Tramiel έφτασε (με
τη Rolls-Royce του αυτή τη φορά) στα κεντρικά της νέας του εταιρίας, και
καταλαμβάνοντας μαζί με τους γιους του το γραφείο του -βραχύβιου όπως
αποδείχθηκε - James Morgan, ανέλαβε και τυπικά τα ηνία της επιχείρησης. Η
Warner από την άλλη, αναγνωρίζοντας τις "εξαιρετικές επιδόσεις" του
James Morgan στο θέμα της εξυγίανσης, τον άφησε κυριολεκτικά στο έλεος των
Tramiels, που τον απέλυσαν πριν προλάβει καλά-καλά να καταλάβει το πότε η
εταιρία άλλαξε χέρια! O Tramiel άρχισε και αυτός με τη σειρά του τις
εκκαθαρίσεις και τις εξυγιάνσεις, απολύοντας ξανά το πλεονάζον προσωπικό
(περίπου τα δυο τρίτα), βάζοντας για μια ακόμη φορά την εταιρία σε μια σκληρή
φάση εξυγίανσης!
Κρατώντας στην δούλεψή του μόνο όσους διέθεταν την τεχνογνωσία που θα του ήταν χρήσιμη για τη δημιουργία του νέου του υπολογιστή, ο Tramiel άρχισε να πουλάει σχεδόν ό,τι μπορούσε να πουληθεί (minicomputers VAX, μηχανήματα, εξοπλισμό που βρήκε στις αποθήκες, μέχρι και τα άδεια γραφεία των απολυμένων), να συγχωνεύει ό,τι μπορούσε να συγχωνευτεί, και να παγώνει όλα τα "περιττά" projects. Αφού άντλησε τον κάθε διαθέσιμο πόρο, από κάθε γωνιά της επιχείρησης, τελικά κατάφερε να βρει το "ζεστό" χρήμα που είχε τόσο είχε ανάγκη για να εκκινήσει την εταιρία. .
Μια από τις πρώτες φωτογραφίες
του Jack Tramiel στο τιμόνι της νέας του εταιρίας. Μπορείτε να διακρίνετε το
μεταβατικό λογότυπο “The New Atari” που αργότερα εγκαταλείφθηκε για το “Atari
corporation”.
|
Κρατώντας στην δούλεψή του μόνο όσους διέθεταν την τεχνογνωσία που θα του ήταν χρήσιμη για τη δημιουργία του νέου του υπολογιστή, ο Tramiel άρχισε να πουλάει σχεδόν ό,τι μπορούσε να πουληθεί (minicomputers VAX, μηχανήματα, εξοπλισμό που βρήκε στις αποθήκες, μέχρι και τα άδεια γραφεία των απολυμένων), να συγχωνεύει ό,τι μπορούσε να συγχωνευτεί, και να παγώνει όλα τα "περιττά" projects. Αφού άντλησε τον κάθε διαθέσιμο πόρο, από κάθε γωνιά της επιχείρησης, τελικά κατάφερε να βρει το "ζεστό" χρήμα που είχε τόσο είχε ανάγκη για να εκκινήσει την εταιρία. .
Εννέα ημέρες μετά την ιστορική
εξαγορά, στις 11 Ιουλίου του 1984, η Tramel Technology Ltd καταθέτει και
επίσημα τροποποίηση των άρθρων του καταστατικού, για την αλλαγή της ονομασίας
σε "Atari Corporation". Οι μήνες που ακολούθησαν απεδείχθησαν
ένας μικρός Γολγοθάς, με την νέα Atari
να ανακαλύπτει συνεχείς εκπλήξεις στους ισολογισμούς της Warner, χρέη να
εμφανίζονται από το πουθενά και προμηθευτές να αρνούνται να τηρήσουν
προηγούμενες συμφωνίες με το νέο καθεστώς! Με πολλούς ελιγμούς, σκληρή δουλειά
και προπάντων με μια Warner που ήταν πάντα εκεί πρόθυμη για να συζητήσει, από
μια μικρή αναδιανομή των "βαρών", έως και μια ολική αναδιάρθρωση του
συνολικού χρέους (μη τύχει και κάνει πίσω ο Tramiel και χαθούν τα πάντα), τα
πράγματα προχώρησαν έστω δύσκολα!
Δεν υπάρχει χρόνος! Ξαφνικά οι
εργασίες σταματούν!
Παράλληλα με τη διοίκηση, το
τεχνικό τμήμα που εργαζόταν για τη δημιουργία του νέου υπολογιστή αντιμετώπιζε
και αυτό τα δικά του προβλήματα. Έπρεπε μέσα σε μόλις έξι μήνες να
παραδώσει ένα νέο ολοκληρωμένο computer, ώστε να εμφανιστεί στο χειμερινό
Consumer Electronics Show του Λας Βέγκας! Οποιαδήποτε χρονική απόκλιση θα έβαζε
σε κίνδυνο τα πάντα, αφού τα οικονομικά δεν επαρκούσαν για περαιτέρω
πειραματισμούς, ενώ η Atari συνέχιζε να αιμορραγεί, στερούμενη τα έσοδα. Οι
κονσόλες, σήμα κατατεθέν της εταιρίας, είχαν παραδώσει από νωρίς το πνεύμα, ενώ
η 8bit σειρά υπολογιστών ήταν (εξαιτίας του Commodore 64) εδώ και καιρό νεκρή!
Τα χρέη συνέχιζαν να τρέχουν, ενώ ακόμα και η μισθοδοσία του προσωπικού άρχισε
και αυτή να δείχνει σιγά-σιγά αβέβαιη!
Και ενώ ο χρόνος ήταν το μόνο
αγαθό που δε διέθετε ο Tramiel, μια απρόβλεπτη εξέλιξη παραλίγο να τα τινάξει
όλα στον αέρα, όταν η Commodore κατάθεσε αγωγή ζητώντας ασφαλιστικά μέτρα κατά
των τεσσάρων πρώην μηχανικών της
(Shiraz Shivji, Arthur S. Morgan, John E. Hoenig, Douglas L. Renn) που τώρα
δούλευαν στην Atari! Η κατηγορία ήταν, ότι κατά την έξοδό τους από την παλαιά
εταιρία "ξεχάστηκαν", παίρνοντας μαζί τους και μια ολόκληρη σειρά
σχεδίων και τεχνικών εγγράφων που αποτελούσαν προϊόντα εξέλιξης και εμπορικά
μυστικά της Commodore! Με απόφαση του δικαστηρίου, οι εργασίες στην Atari για
αρκετές εβδομάδες σταμάτησαν, κοστίζοντας αρκετά σε πολύτιμο χρόνο και χρήμα!
Τελικά η κρίση με κάποιο τρόπο ξεπεράστηκε, ενώ λέγεται ότι η εταιρία
αναγκάστηκε να επιστρέψει και μια σειρά από ταινίες backup που είχαν παρθεί από
τον κεντρικό server της Commodore!
Σε λιγότερο από ένα μήνα, στις 13
Αυγούστου 1984, ο Jack Tramiel "πλήρωσε" την Commodore με το ίδιο
νόμισμα, μηνύοντάς την με τη σειρά του για την γνωστή υπόθεση του συμβολαίου
της Amiga! Αν και για το αποτέλεσμα αυτής της δίκης ελάχιστα έχουν γίνει μέχρι
σήμερα γνωστά (Μάρτιος του 1987), η απόφαση συμπίπτει χρονικά και με την
εμφάνιση του Blitter στα μηχανήματα της Atari (χωρίς όμως να είμαστε σε θέση να
υποθέσουμε με ασφάλεια ότι σχετίζεται με αυτή).
Οι εργασίες προχωρούν - ο ST αποκτά
πρώιμο λειτουργικό σύστημα!
Στο μεταξύ, ο σχεδιασμός του ST
προχωρούσε ταχύτατα, με τις προδιαγραφές του να έχουν "κλειδώσει"
τουλάχιστον από τον Μάιο. Το ζητούμενο ήταν ένας 16/32bit computer με αξιοπρεπή
γραφικά, καλό ήχο, midi, και ένα "παραθυρικό" user interface. Το
σύστημα έπρεπε να είναι φθηνό, αλλά να είναι και καλό. Με το σχεδιασμό του
μηχανήματος να βρίσκεται σε καλό δρόμο, τα μόνα ουσιαστικά ζητούμενα ήταν
η επιλογή του κεντρικού επεξεργαστή καθώς και του αυτή του λειτουργικού
συστήματος.
Για τη θέση της CPU η αρχική
επιλογή του Shiraz Shivji ("πατέρας" του ST και πρώην αρχιμηχανικός
της Commodore) έκλεινε καθαρά προς τους National Semiconductor 32016 και 32032,
που πάντα θαύμαζε και τους είχε περί πολλού. Η συγκεκριμένη επιλογή ίσως
και να φάνταζε στα μάτια ενός τρίτου παρατηρητή και ως η πιο "politically correct", αφού στο πρόσφατο
παρελθόν η MOS και η Motorola είχαν πολύχρονες διαμάχες στα δικαστήρια. Για αδιευκρίνιστους
τελικά λόγους, που πιθανόν να ήταν είτε περιορισμοί στη διαθεσιμότητα, είτε
υψηλή κοστολόγηση ή ακόμα και κακή απόδοση, οι άνθρωποι της Atari κατέληξαν οριστικά και αμετάκλητα
στον 68000 και τη Motorola. Το μεγάλο στοίχημα που απέμενε ήταν το λειτουργικό
σύστημα, που θα καθόριζε σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητες και την ταυτότητα
του νέου micro.
Οι επαφές της Atari με την Digital
Research είχαν
αρχίσει από καιρό, με τη δεύτερη να επιδεικνύει στον Tramiel ένα παραθυρικό
περιβάλλον που το ονόμαζε Crystal! To Crystal (και μετέπειτα GEM) ήταν ένα GUI
που είχε αρχικά φτιαχτεί για τα IBM συμβατά και έτρεχε κάτω από CP/M ή MS-DOS.
Στιλάτο και πολύ όμορφο στην
εμφάνιση, έκανε το χειρισμό ενός υπολογιστή αστεία υπόθεση, χωρίς καν την
ανάγκη χρόνου εκμάθησης. Αν και αρχικά είχε φτιαχτεί με τη βοήθεια πρώην
τεχνικών (του πρώτου διδάξα στα GUIs) της Xerox, εντούτοις ομοίαζε "επικίνδυνα"
με το γραφικό περιβάλλον των Apple Lisa και Macintosh (που επίσης είχε βάλει το χεράκι
της η Xerox) - κάτι που πληρώθηκε στο μέλλον με αγωγές και
"ακρωτηριασμούς" στα δικαστήρια!
Το GEM, αν και δεν έχαιρε ιδιαίτερης
εμπορικής διάδοσης και επιτυχίας, παρόλα αυτά είχε κυκλοφορήσει σαν στάνταρ με
κάποια MS-DOS συστήματα της Apricot, ενώ αργότερα το είδαμε και σε κάποιες φθηνές
σειρές PCs όπως ήταν αυτά της Amstrad και της Atari!
Η πρώτη έκδοση του Atari ST TOS φόρτωνε από δισκέτα! |
Η αποστολή προγραμματιστών της Atari “Ομάδα Monterey” που στάλθηκε το Σεπτέμβριο του 1984 στις εγκαταστάσεις της D.R στην Καλιφόρνια για να μεταφράσει το GEM στον 68000
κώδικα του ST.
|
Σε ένα τυπικό PC το GEM έδειχνε
αρκετά "βαρύ", αλλά σε ένα μηχάνημα με 68000 κέρδιζε σημαντικά
σε απόδοση, δείχνοντας εξαιρετικά σβέλτο. Εναλλακτικά, υπήρχε πάντα η Microsoft
και τα νέα Windows, αλλά εξαιτίας του χρόνου (ή των χρημάτων) που θα απαιτούνταν,
τελικά απορρίφτηκαν, καταλήγοντας στο GEM.
Το Σεπτέμβριο του 1984, μια
ομάδα αποτελούμενη από την "αφρόκρεμα" των προγραμματιστών της Atari,
"μετακόμισε" στα κεντρικά της Digital Research στο Monterey της California, ώστε
να ασχοληθεί με τη μετατροπή του GEM σε κώδικα που θα "καταλαβαίνει"
ο ST και τη δημιουργία του λειτουργικού του συστήματος (TOS). Με δεδομένη την
απουσία άλλης επιλογής, το GEM θα "πατούσε" επάνω στο
"προϊστορικό" CP/M 68K, τη μόνη δηλαδή διαθέσιμη "γέφυρα"
εκείνη την εποχή για τον MC68000.
Μετά από πολλή σκληρή δουλειά
καθώς και πολλά τραγελαφικά γεγονότα που έφτασαν στα όριά τους όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, ο ST
απέκτησε λειτουργικό σύστημα και ήταν πια έτοιμος για την καλύτερη ζαριά του!
Πρώτη παρουσίαση στην χειμερινή
CES του 1985 - εξωτερική εμφάνιση.
O Atari ST (για τους ιστορικούς,
από το Sixteen/Thirty-two, για τους συνομοσιολόγους, από το Sam - Tramiel και
για τους "μερακλήδες", από το Super-Tramiel) παρουσιάζεται έγκαιρα
τον Ιανουάριο του 1985 στο Winter Consumer Electronics Show του Las Vegas και κεντρίζει
το ενδιαφέρον του κοινού με τα δυνατά χαρακτηριστικά και την χαμηλή τιμή του.
Σε αυτή την έκθεση η Atari εμφάνισε δύο μοντέλα, τον 130ST ($399) με 128Κ RAM
που τελικά δεν κυκλοφόρησε ποτέ, καθώς και τον 520 ST ($599) με 512Κ RAM.
Παράλληλα, ανακοινώθηκε και ένα άλλο μοντέλο, ο 260ST ($499) με 256K RAM, που
θα κυκλοφορήσει όμως αργότερα με τη διπλάσια μνήμη και σε πολύ μικρούς
αριθμούς, πριν διακοπεί εντελώς η παραγωγή του προς χάριν του 520 ST.
Η ιστορική στιγμή της πρώτης
παρουσίασης του Atari ST στη Winter CES τον Ιανουάριο του 1985 στο Las Vegas
της Nevada.
|
Εξωτερικά ο ST έφερε ένα case άκρως επιθετικού "all in
one" σχεδιασμού, "δάνειο" απευθείας από την "βαθιά
Commodore", αφού τη δημιουργία του επιμελήθηκε ο Ira Velinsky, που
σχεδίασε στο παρελθόν τους θρυλικούς PET, VIC-20, SX-64, C64, και
αργότερα τη μαύρη σειρά TED. Πριν εργαστεί στον Jack και την Commodore, ο
Velinsky είχε δουλέψει για την DEC (Digital Equipment Corporation) σχεδιάζοντας
το case των Rainbow. Οι τολμηρές γραμμές του ST (που θα ταίριαζαν ίσως
περισσότερο σε κάποιο micro της άπω ανατολής), παραπέμπουν μάλλον σε εξέλιξη
ενός παλαιότερου δικού του σχεδίου, του Commodore Plus-4. Tο τροφοδοτικό και τα disk
drives συνδέονταν εξωτερικά στην πίσω πλευρά του μηχανήματος γεμίζοντας μεν το
χώρο με αμέτρητα καλώδια, αλλά από την άλλη, εξασφαλιζόταν ένα minimal case που
κρατούσε τις θερμοκρασίες πολύ χαμηλά. Ένα πλήρες πληκτρολόγιο 94 πλήκτρων
"έκλεινε το μάτι" στα μελλοντικά ports του IBM PC software, ενώ ένα
σωρό standard interfaces (χωρίς την ανάγκη να αγοραστούν από το χρήστη) "κύκλωναν"
τον ST από όλες τις μεριές (RGB, Cartridge, Midi (in/out), Centronics, RS232c,
ASCI Hard Disk, Floppy Disk, Joystick, Mouse).
Το GEM έδειχνε και αυτό πολύ εντυπωσιακό, με έναν στιλάτο mouse pointer που ακολουθούσε με 50fps την κίνηση του χεριού, ενώ τα αλληλοεπικαλυπτόμενα παράθυρα εφαρμογών, τα αστραπιαία drop down menus και τα boxes διαλόγου έδιναν πραγματικά την εντύπωση ενός πολύ γρήγορου Mac κλώνου.
Αδιαμφισβήτητα ο Ira Velinsky
δημιούργησε ένα πολύ όμορφο σύστημα! Εν αντίθεση με τους business computers , ο ST υιοθέτησε ένα case πιο κοντά στη
φιλοσοφία του commodore 64.
|
Αν και ο ST φαινομενικά έδειχνε να είναι έτοιμος, παρόλα αυτά, τα μηχανήματα της έκθεσης είχαν την τάση μετά από λίγη ώρα λειτουργίας να καίγονται (!), ενώ το λειτουργικό τους σύστημα δεν είχε καμία σχέση με αυτό που θα "φορούσαν" αργότερα! Υποφέροντας από χαμηλές επιδόσεις και την παντελή έλλειψη ιεραρχικού συστήματος αρχείων, ο ST απείχε αρκετά από αυτό που θα μπορούσε, αλλά και θα έπρεπε να είναι! Ημιτελές όντας, το TOS (The-Operating-System ή Tramiel-Operating-System για άλλους) δεν είχε "καεί" ακόμα στη ROM, παρά φόρτωνε από δισκέτα (RAM-TOS) "στραγγαλίζοντας" κυριολεκτικά τη μνήμη των μικρότερων ST. Στις προθέσεις της Atari ήταν να υπάρξει επίσης στη ROM και κάποια γλώσσα προγραμματισμού (D.R. BASIC ή D.R. LOGO) απόρροια των καταβολών μιας παλαιάς εποχής που ήθελε τα μηχανήματα να προσφέρουν οπωσδήποτε κάποια διάλεκτο κατά το άνοιγμά τους. Τελικά, για άγνωστους λόγους κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατό, ενώ η έλλειψη standard BASIC συνέχισε να "στοιχειώνει" τον ST για αρκετό καιρό, μέχρι την έλευση της (μέτριας) ST BASIC, που ήταν απόρροια εξέλιξης της (προηγούμενης υπό κατασκευή) D.R έκδοσης και των "περιποιήσεων" της MetaComCo. Στο μεταξύ, στην ίδια έκθεση, δίπλα στον νέο τους Commodore 128 ($300 χωρίς monitor και floppy disk drive), οι υπεύθυνοι της "νέας" Commodore (που προηγουμένως προφήτευαν άσχημες ημέρες για την IBM και την Apple), έβλεπαν τώρα κόπο και μήνες ανάπτυξης να καταλήγουν απλά στον κάλαθο των αχρήστων!
Τα σχέδια τελικά αλλάζουν - Ο ST αποκτά νέο λειτουργικό σύστημα!
Ένα μήνα μετά την πρώτη παρουσίαση του ST, η Atari τελικά αποφασίζει να παρατήσει το CP/M και να πάει σε μια νεοαφιχθείσα προγραμματιστική πρόταση της D.R. που την ονόμαζε GEMDOS. Το GEMDOS έδινε αδιαμφισβήτητα καλύτερες επιδόσεις, ενώ σαν filesystem ήταν βασισμένο στο πρότυπο του MS-DOS (κάποιοι το χαρακτήρισαν DR-DOS 68Κ) με αντιστοιχία μία προς μία στις operating system calls και το χειρισμό των αρχείων στο δίσκο. Αυτός ήταν και ο κύριος λόγος που διαχρονικά ο Atari ST μπορούσε να "διαβάσει" IBM δίσκους διατηρώντας ορθάνοιχτο ένα παράθυρο επικοινωνίας με τα PCs και το σημερινό computing. Η συγγραφή του λειτουργικού συστήματος ουσιαστικά θα συνεχιστεί και μετά την παραγωγή των πρώτων STs, αναγκάζοντας την Atari να το παρέχει αρχικά σε μορφή δισκέτας μέχρι (περίπου) και τα τέλη του χρόνου, όπου κυκλοφόρησε και η πρώτη σταθερή ROM έκδοση (TOS 1.0). Η εταιρία έδωσε μάλιστα την επιλογή σε όσους είχαν το παλαιό RAM-TOS να προχωρήσουν σε upgrade έναντι 25 δολαρίων, τοποθετώντας τα νέα TOS chips στο εσωτερικό του μηχανήματος. To ROM-TOS, εκτός από ταχύτητα και ένα περισσότερο bug free περιβάλλον, απέδωσε επίσης και περίπου 200K RAM πίσω στο χρήστη, δίνοντας στον Atari ST ένα σημαντικότατο προβάδισμα μνήμης έναντι όλων των ανταγωνιστών του, που έχαναν περίπου την μισή τους μνήμη αμέσως μετά την εκκίνηση! Αν και το TOS βασίζονταν καθαρά σε ένα single task πυρήνα, παρόλα αυτά, διέθετε την ευελιξία ενός ιδιόμορφου cooperative multitasking, που του επέτρεπε να έχει φορτωμένες περισσότερες από μια εφαρμογές ταυτόχρονα στο σύστημα.
Στα επόμενα χρόνια, θα
ακολουθήσουν αναβαθμίσεις του TOS που θα διορθώνουν bugs, θα προσφέρουν
καλύτερη εμφάνιση, βελτιωμένη MS-DOS συμβατότητα, blitter υποστήριξη και εκμετάλλευση
των νέων μηχανημάτων. Παρόλα αυτά, μέχρι το τέλος της ζωής του ST,
ελάχιστοι νεωτερισμοί θα ενσωματωθούν στην αρχική ιδέα, δίνοντας προς τα
έξω την εντύπωση μιας στασιμότητας. Ο τελευταίος σημαντικός νοητός κύκλος του
TOS θα κλείσει με το Multi-TOS (multitasking) που ήταν και το τελευταίο
λειτουργικό που "έτρεχε" και στον ST κάτω από το όνομα της Atari.
Atari ST: μια ματιά στο hardware
Αντίθετα με την αντίληψη ότι ο
Atari ST ήταν απλά ένας φθηνός υπολογιστής χωρίς τίποτα το ιδιαίτερο στο
σχεδιασμό του, μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει ότι επρόκειτο μάλλον για
μια αρκετά εξεζητημένη κατασκευή, που δε στερούταν ούτε του νεωτερισμού, ούτε
των ειδικών custom chips. O Shiraz Shivji πέτυχε απόλυτα στην αποστολή του,
παραδίδοντας στον Tramiel ένα τέλεια στοχευμένο προϊόν, που είχε ως σκοπό να
"σκοτώσει" τον Apple Macintosh!
Η κλασική φωτογραφία
σύγκρισης μεταξύ Mac και Atari ST. Η εικόνα μιλάει από μόνη
της!
|
Αν συγκρίνουμε τα δύο μηχανήματα θα διαπιστώσουμε ότι ο ST ήταν ταχύτερος και είχε μεγαλύτερη ανάλυση οθόνης. Προς απάντηση σε όσους είχαν οραματιστεί ότι το μελλοντικό computing έπρεπε να είναι μονόχρωμο, ο ST προσέφερε χρώματα από μια μεγάλη (για την κατηγορία) παλέτα 512 χρωματικών αποχρώσεων! Το "αλλόκοτο" που συνέβαινε με τον Atari, ήταν ότι έκρυβε μέσα του δύο ξεχωριστές προσωπικότητες! Αν ο χρήστης αποφάσιζε να τον δουλέψει ακριβώς όπως ένα Mac, τότε παρέμενε στο στάνταρ υψηλής ανάλυσης μονόχρωμο monitor 72Hz, δουλεύοντας σε… "Mac killer" mode! Αν όμως διάλεγε να τον συνδέσει σε ένα έγχρωμο monitor (ή και TV αργότερα), τότε ερχόταν στην επιφάνεια ένα άλλο μηχάνημα, πολύ πιο θεαματικό, πολύ πιο διασκεδαστικό! Το ενσωματωμένο midi interface ήταν ακόμα μια πρωτιά, και τρανή απόδειξη ότι στο μηχάνημα υπήρξε κάποιο όραμα και δεν εφαρμόστηκε απλά στείρα οικονομία! Αν υπήρχε στην Atari τέτοια πρόθεση, είναι σίγουρο ότι δε θα επιβάρυναν το κόστος του μηχανήματος με μια τόσο περιττή πολυτέλεια που δε θα χρησίμευε στους πολλούς!
Άλλο ένα σημαντικό πλεονέκτημα του Atari έναντι του Mac, ήταν και η υποστήριξη σκληρών δίσκων! Σε μια περίοδο που δεν είχε καν οριστεί κάποιο ενιαίο κοινό πρότυπο, ο ST κοιτώντας πάλι μακριά (και πέρα από κάθε σκέψη "οικονομικής μιζέριας") υιοθέτησε ό,τι γρηγορότερο μπορούσε να του προσφέρει τότε η εποχή του! Μια υλοποίηση που ονομαζόταν ASCI και ήταν ο πρόγονος του μετέπειτα SCSI, προσέφερε στον ST - μέσω DMA - μεγάλες ταχύτητες μεταφοράς δεδομένων χωρίς να απασχολείται ο κεντρικός επεξεργαστής. Το TOS, παρείχε και αυτό με τη σειρά του υποστήριξη για hard disk (αν και υποτυπώδη ομολογουμένως σε εκείνη την πρώτη του έκδοση). Στον αντίποδα, η Apple δεν είχε προβλέψει καν για υποδοχή σκληρού δίσκου στους Macs, με αποτέλεσμα αυτοί να συνδέονται στη ράθυμη σειριακή θύρα του εξωτερικού... disk drive (!) δίνοντας απελπιστικά αργή ταχύτητα (ακριβώς την ίδια με το disk drive).
Στη φωτογραφία
βλέπετε πως ήταν οπτικά ο Cray
1.
|
Αν νομίζετε όμως ότι με το "κούμπωμα" ενός hard disk στο drive port η Apple ξεμπέρδεψε, είστε γελασμένοι: και πάλι τα πράγματα ήταν δύσκολα, αφού για το λειτουργικό σύστημα των πρώτων "μήλων" ο σκληρός δίσκος αντιμετωπιζόταν σαν… ξένο σώμα! Χωρίς την ύπαρξη ιεραρχικού συστήματος αρχείων, η Apple αναγκάστηκε να κυκλοφορήσει και ένα extra patch που φορτωνόταν υποχρεωτικά σε κάθε boot από το disk drive, ώστε να αποκτήσει ο Mac το απαραίτητο filesystem! Φυσικά, ένας computer όπως ο Mac, με το λειτουργικό εξ' ολοκλήρου φορτωμένο στη μνήμη (προσθέστε σε αυτό και το filesystem patch), δεχόταν κυριολεκτικά τη χαριστική βολή, δικαιώνοντας για άλλη μια φορά την απόφαση της Atari να τοποθετήσει το λειτουργικό στη ROM! Αν προσθέσετε σε όλα αυτά που διαβάσατε μέχρι τώρα και το γεγονός ότι ο ST ($799+floppy+mono monitor) κόστιζε τουλάχιστον τρεις φορές φθηνότερα από τον Mac ($2795), καταλαβαίνετε ότι είχε όλα εκείνα τα απαραίτητα προσόντα ώστε να αποτελέσει πραγματική απειλή! Το αποκορύφωμα αυτής της μεγάλης διαφοράς δυναμικού μπορούσε να το δει κανείς και με τα ίδια του τα μάτια, όταν ο ST εκτελούσε τα προγράμματα του Mac (με τη χρήση emulator) 20% ταχύτερα (!) και σε μεγαλύτερη μάλιστα οθόνη!
Αναφορικά με το hardware, αν
ρίξουμε μια ματιά στην (2 layers) πλακέτα του ST θα συναντήσουμε στη θέση του
κεντρικού επεξεργαστή, τον γνωστό και από τη θητεία του σε πολλά coin-ops της εποχής, Motorola MC68000
στα 8ΜHz. Ο επεξεργαστής αυτός αποτελεί μια κλάση από μόνος του, και είναι
υπεύθυνος για τις γρήγορες αριθμητικές πράξεις του ST (1 MIPS) καθώς και για
τις αξιοπρεπέστατες επιδόσεις του στα παιχνίδια! Αν και η CPU είχε την
απαραίτητη raw power ώστε να εμπνεύσει σε όλα τα επίπεδα την αυτοπεποίθηση στον
ST, παρόλα αυτά οι σχεδιαστές του είχαν προνοήσει ώστε να διαθέτει και μια
σειρά από support chips - συνεπεξεργαστές, που απάλλασσαν τη CPU από το φόρτο
εργασίας.
Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό
παράδειγμα είναι και το chip που ελέγχει το πληκτρολόγιο: το D6301V ανήκει στην
κατηγορία των "single chip computer" και πρόκειται για έναν
ολοκληρωμένο 8bit επεξεργαστή της οικογένειας 6800 που διαθέτει τη δική του
μνήμη RAM, δική του ROM, I/O lines καθώς και serial interface! Ο D6301V1 όταν
θέλει να ξεφύγει από τη βαρετή δουλειά της ανάγνωσης του πληκτρολογίου (!),
ασχολείται και με τον έλεγχο των χειριστηρίων, ενώ έχει και το ταλέντο να υπολογίζει
"εν ριπή οφθαλμού" τις αλλαγές των συντεταγμένων του mouse ώστε όταν
αυτό κινείται, να "ταΐζει" ταχύτατα τον κεντρικό επεξεργαστή με τις
νέες (X,Y) συντεταγμένες του pointer απαλλάσσοντας την CPU από αυτό το βάρος.
Συνεχίζοντας τη ματιά μας στα τσιπάκια
του Atari ST συναντάμε ένα WD1772 floppy controller της Western Digital, με το
μάλλον παρωχημένο MFM format. Το συγκεκριμένο είναι υπεύθυνο για τα drives του
ST και υποστηρίζει συνδεσιμότητα μέχρι δύο floppies. Αν και στερείται εξωτικών
χαρακτηριστικών και δυνατοτήτων, παρόλα αυτά αν ζοριστεί, η μέγιστη
φορμαρισμένη χωρητικότητα στις 80 tracks double-sided δισκέτες μπορεί να φτάσει
μετά βίας τα 800 - 900K. Εδώ θα αναφέρουμε ότι τα πρώτα drives του ST ήταν
single sided των 360K ενώ αργότερα αναβαθμίστηκαν σε double sided των 720K. Το WD1772 συντρόφευε για αρκετά
χρόνια ακόμα και τα μεγαλύτερα μηχανήματα της Atari, μέχρι που ήρθε η
νεότερη (και συμβατή μπρος τα πίσω) υλοποίηση του Ajax, που έδινε πιο σύγχρονα χαρακτηριστικά
και υποστήριξη 1,44" High Density drives και δισκετών.
Τέσσερα custom chips κατασκευής
της Atari έχουν σχεδιαστεί ειδικά για αυτό το μηχάνημα και για αρκετά χρόνια η
εταιρία δεν έδινε πολλές πληροφορίες για αυτά. Για να τα δούμε ένα-ένα…
Ο GLUE (Generalized Logic Unit)
έχει αποστολή να ρυθμίζει τα timing frequencies και γενικά να κρατάει το
σύστημα ενωμένο. Ο SHIFTER (Video shift register) που χρησιμοποιεί 32Κ RΑΜ και είναι υπεύθυνος για ό,τι
φαίνεται στην οθόνη μας (320x200, 640x200, 640x400 οι διαθέσιμες αναλύσεις με 16,
4, και 2 από 512 χρώματα, αντίστοιχα). Το MMU (Memory Management Unit) είναι
ουσιαστικά ένας memory controller (και ο κύριος υπεύθυνος που ο ST μπορεί να "δει"
μέχρι 4MB μνήμης), ενώ τελευταίο είναι το DMA που προσφέρει ταχύτατη
περιφερειακή πρόσβαση στον ST.
Για να εξηγήσουμε τη λειτουργία
του DMA θα πρέπει να πούμε ότι την εποχή που γεννήθηκε ο ST τα computers
συνήθιζαν να μεταφέρουν τα δεδομένα από τις περιφερειακές μονάδες (floppy drives/hard disk drives) στη μνήμη με τη βοήθεια του
κεντρικού τους επεξεργαστή. Αυτό σήμαινε πρακτικά, ότι η ταχύτητα των drives
ήταν άμεσα συνυφασμένη με την ταχύτητα της CPU. Στον ST αυτή την εργασία την
επιτελεί τo DMA, το οποίο, αν και ελέγχεται από τη CPU, εντούτοις λειτουργεί
εντελώς αυτόνομα, επωμιζόμενο τη μεταφορά και την τοποθέτηση των δεδομένων στη
μνήμη, σε ταχύτητες μάλιστα πολύ μεγαλύτερες από αυτές που θα μπορούσε να
πιάσει θεωρητικά η CPU μόνη της!
Φανταστείτε ένα σύστημα με δύο
drives που δουλεύουν ταυτόχρονα, ενώ η CPU δεν ενοχλείται ασχολούμενη με κάτι
άλλο. Πέρα όμως από την ευεργετική επίδραση του DMA στα floppy drives, η θεαματικότερη εκμετάλλευσή του
εντοπίζεται στους (πολύ-πολύ-πολύ) γρηγορότερους σκληρούς δίσκους, τους οποίους
πραγματικά απογειώνει! Το DMA chip είναι επίσης απευθείας συνδεδεμένο με το
ACSI hard disk interface, δυνάμενο να μεταφέρει δεδομένα (μέχρι σε οκτώ
εξωτερικές μονάδες) με θεωρητικές ταχύτητες 1-1,4MB/sec. Ένα αρνητικό
παράδειγμα του τι μπορεί να προκαλέσει η απουσία της DMA δυνατότητας σε ένα
σύστημα, συναντάται σε έναν αντίπαλο του Atari ST, τον IBM PCJr ($1269, τιμή
χωρίς monitor). Επειδή σε αυτό το μηχάνημα ο επεξεργαστής έδινε όλο του τον
χρόνο στα disk drives, το αποτέλεσμα ήταν, όταν αυτά λειτουργούσαν, να "κολλάν"ε
κυριολεκτικά τα πάντα (π.χ. το πληκτρολόγιο έχανε το input, ενώ η σειριακή
δεδομένα!).
Ο Douglas L. Renn επιδεικνύει τον
Atari blitter!
|
Powered by Commodore! Ο Douglas L. Renn ποζάρει κάτω από το mask layout του
Atari blitter!
|
Τα custom chips του Atari έχουν
σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να εργάζονται σε απόλυτη σύνδεση το ένα με το
άλλο. Το καθένα από αυτά είναι επιφορτισμένο με εκατοντάδες
αλληλοεπικαλυπτόμενες λειτουργίες και αποτελούν ουσιαστικά τη σμίκρυνση των
τεράστιων 5x50x30 cm πλακετών (γεμάτες chips) του πρώτου ST πρωτοτύπου! Η ύπαρξη τους
δε, είναι και ο κυριότερος λόγος της χαμηλής τιμής του ST.
Σχετικά με το σχεδιασμό τους, ίσως
τη μεγαλύτερη συμβολή να είχε ο Doug Renn, ένα από τα τέσσερα ταλέντα της
Commodore που μηνύθηκαν όταν ακολούθησαν τον Tramiel. Χωρίς να γνωρίζουμε πολλά
στοιχεία για τη δουλειά του, θεωρούμε βέβαιη τη συμμετοχή του στο GLUE καθώς
και το SHIFTER, ενώ αργότερα ξέρουμε ότι εργάστηκε και σε κάποια πρώιμα σχέδια
του Atari Blitter.
Συνεχίζοντας τη ματιά μας στην
πλακέτα του ST συναντάμε ένα MFP 68901 Multi Function Peripheral chip (ελέγχει
interrupts, serial και parallel ports), καθώς και δύο ACIA MC6850P controllers
που επικοινωνούν με keyboard, mouse, joystick και midi. Στον τομέα του ήχου, ο
ST διαθέτει το κλασικό YM2149 της Yamaha (τρία κανάλια συν ένα θορύβου) που
γνωρίζουμε όλοι από τα παλαιά arcades και home computers. Γύρω από την επιλογή
του συγκεκριμένου chip υπάρχει έντονη φημολογία και παρασκήνιο, και θα
αναφερθούμε εκτενέστερα αμέσως παρακάτω.
Τέλος, σχολιάζοντας την ποιότητα
κατασκευής του ST, θα λέγαμε ότι ο Atari παρουσιάζεται εξαιρετικά στιβαρός και
ανθεκτικός στις βλάβες, γεγονός που επιβεβαιώνεται καθημερινά από όλους εμάς
που τον χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα. Η εσωτερική του θωράκιση είναι αρκετά
ακριβή για την κατηγορία, ενώ, αν ρίξετε και μια ματιά στις υποδοχές του, θα
διαπιστώσετε με ευχαρίστηση ότι είναι "πραγματικές υποδοχές" και όχι
φθηνές υλοποιήσεις που εξέχουν ως γυμνές απολήξεις της πλακέτας, όπως βλέπαμε
σε αρκετά άλλα συστήματα.
Στα αρνητικά τώρα του μηχανήματος,
του καταλογίζεται η απουσία μιας θύρας γενικής επέκτασης καθώς και η δυσκολία
(ακολουθώντας πάλι τα χνάρια του Mac) να δεχτεί επέκταση μνήμης (μέχρι το
θεωρητικό μέγιστο των 4MB του μηχανήματος) κάνοντας το κολλητήρι και τις
πατέντες (μέχρι τον ερχομό του STE) απαραίτητα. Ένα επίσης παράπονο υπάρχει και
για το Atari mouse που, ύστερα από σκληρή χρήση (βλ. gaming), είχε την τάση να του
"πέφτουν τα αφτιά", χάνοντας σταδιακά την ευαισθησία του στα γρήγορα
διπλά κλικαρίσματα, Η ύπαρξης βάσεων σε όλα τα chips θα ήταν επίσης μια
ευπρόσδεκτη ευκολία, ενώ τα λίγα αρνητικά σχόλια που ακούστηκαν για την
αίσθηση του πληκτρολογίου προκάλεσαν την κυκλοφορία έξτρα kits (λαστιχάκια), που
το έφερναν πιο κοντά στην ποιότητα αυτού του Atari TT.
Atari AMY
Μια περίεργη ιστορία που αφορά τον
Atari ST, είναι η υπόθεση του AMY! Ο AMY ήταν η προσπάθεια της παλαιάς Atari
Inc να φτιάξει ένα sound chip ικανό να ξεπεράσει σε επιδόσεις ακόμα και το περιβόητο
Commodore SID, και να θέσει νέα στάνταρντ στον ανταγωνισμό! Οι ιστορικές
καταβολές του προέρχονταν από μια σειρά παλαιότερων προηγμένων projects, όπως το "GAZA"
και το "SIERRA" και αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου chipset που θα
οδηγούσε την Atari με ασφάλεια στο μέλλον. Όταν η Atari άλλαξε χέρια και ήρθε
στα πράγματα ο Tramiel, ο AMY αξιολογήθηκε από τον Shiraz Shivji σχετικά με τη
δυνατότητά του να ενταχθεί στο νέο ST. Δυστυχώς όμως, ένα chip που
κοστολογούταν τότε από $30 έως $50, δεν χωρούσε στον σχεδιασμό ενός μηχανήματος
κάτω των $1000, χωρίς να παραβλέπουμε και την πιθανότητα το chip να μην ήταν
καν ολοκληρωμένο. Με αυτό το σκεπτικό, αποφασίστηκε τελικά ο ST να "φορέσει"
το κλασικό YM2149, ενώ για τον AMY υπήρξαν σχέδια για την αξιοποίηση του από
την 8bit σειρά.
Έτσι, όταν στην Winter CES του
1985 έγινε η παρουσίαση του πρώτου ST, η Atari, σε μια προσπάθεια να
αναθερμάνει το ενδιαφέρον γύρω από την (ουσιαστικά) νεκρή 8bit σειρά της,
παρουσίασε και τον "εξωτικό" Atari 65 ΧΕΜ (M=music) που υποτίθεται
ότι έκρυβε τον AMY στο εσωτερικό του! Το κόστος του Atari 65 ΧΕΜ ανακοινώθηκε
στα $149 (ο απλός 65XE κόστιζε $99) ενώ για πολλά περιοδικά της εποχής η τιμή
του XEM αναμενόταν να φτάσει ακόμα και τα $200!
Αν ψάξουμε για τις δυνατότητες του
AMY θα βρούμε αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία. Καταρχήν, λέγεται ότι έμοιαζε στη
βασική ιδέα με το πρώτο Hal Alles synthesizer (ουσιαστικά τεχνολογία των 70s)
και ότι είχε αξιόλογες δυνατότητες σύνθεσης ήχου/φωνής. Ο ΑΜΥ διέθετε 8
ανεξάρτητες φωνές και 64 ταλαντωτές! Εν αντιθέσει με τις πιο συμβατικές
υλοποιήσεις σύνθεσης ήχου (όπως ο SID της Commodore), ο AΜΥ ήταν βασισμένος
στην ψηφιακή δειγματοληψία (ROM look-up table). Για να το καταλάβετε καλύτερα,
αυτή η προσέγγιση "αναπλάθει" μια έτοιμη κυματομορφή αντί να προσπαθεί
να την μιμηθεί. Από μαρτυρίες μαθαίνουμε ότι το 1983 υπήρξε και μια εντυπωσιακή
επίδειξη του chip, με τον AMY να ερμηνεύει κάποια όπερα (!) με γυναικεία φωνή
και ύστερα να την εκτελεί ξανά με ανδρική!
Τελικά, όλα αυτά τα ελπιδοφόρα
projects που στο πέρασμα του χρόνου πέρασαν από διάφορες φάσεις θανάτων και
αναστάσεων, τελικά ακυρώθηκαν. Χωρίς να έχει μείνει κανείς πια από την παλιά
σχεδιαστική ομάδα, ο AMY έμοιαζε ακατανόητος στη νέα Atari, και, το κυριότερο,
πολύ ακριβός! Τελικά, ο Tramiel πούλησε τα δικαιώματα του AMY σε μια εταιρία
που ονομαζόταν "Sight & Sound" και η οποία διέθετε το κατάλληλο
επιστημονικό προσωπικό ώστε να "διαβάσει" την τεχνολογία του και να
τον εκμεταλλευτεί. Σύντομα οι τεχνικοί της, όχι μόνο κατάφεραν να
αποκρυπτογραφήσουν τον σχεδιασμό του chip, αλλά κατάφεραν και να φτιάξουν ένα
νέο βελτιωμένο μοντέλο του, που το λάνσαραν μαζί με ένα νέο synthesizer!
Η Atari Corporation απάντησε σε αυτό με
αγωγές και μηνύσεις και από τότε ο AMY απλά εξαφανίστηκε από την ιστορία!
Κάποιοι λένε ότι υπό το φόβο των αγωγών καταστράφηκε για πάντα, ενώ άλλοι λένε
ότι πουλήθηκε μυστικά σε τρίτη γνωστότατη εταιρία synthesizers που βάσισε το
δικό της όργανο σε αυτόν. Ο AMY συνεχίζει να στοιχειώνει μέχρι σήμερα
τους ST users, αρχικά ως ανικανοποίητο απωθημένο (και σύμπλεγμα κατωτερότητας
έναντι της Paula της Amiga), και κατά δεύτερον με τις
περιοδικές επανεμφανίσεις του στις συζητήσεις περί ενδεχόμενης ετεροχρονισμένης
ένταξής του στον γερασμένο πια στόλο της Atari. Οι Atari users θα το περιμένουν
για πάντα, έστω και υπό τη μορφή ενός συγχρόνου FPGA μεσσία!
Atari ST και επιτυχία!
Ο ST διαψεύδοντας τις Κασσάνδρες
της εποχής του, πραγματοποίησε αξιόλογη πορεία στα κομπιουτερικά δρώμενα! Ένας
από τους λόγους που αγαπήθηκε πολύ από τους home users, ήταν και οι
αξιοπρεπέστατες επιδόσεις του στα παιχνίδια! Εκμεταλλευόμενος το ικανοποιητικό -
για τα δεδομένα της εποχής - low resolution mode του, ο ST απεικόνιζε τα
παιχνίδια με εξαιρετική ευκρίνεια (το low-res του ST ήταν το άλλοτε high-res του C64 και κοντά στην ανάλυση
των παλαιών coin-ops!) και περισσότερα χρώματα από τα home computers του
παρελθόντος. To αποτέλεσμα άφηνε πολύ πίσω τα 8bit computers, ενώ έδινε την
χαριστική βολή στις κονσόλες τρίτης γενιάς! Τα πρώτα χρόνια, οι τίτλοι
παιχνιδιών του μηχανήματος προέρχονταν σχεδόν αποκλειστικά από τις 8bit
μεταφορές (που έμοιαζαν εντυπωσιακά αγνώριστες), όσο και από σταματημένα projects
του συμβατού (ελέω 68008) και αδικοχαμένου Sinclair QL. Εκείνο το διάστημα δεν
έλειψαν και κάποια arcade conversions, κυρίως από τη μεριά της Atari, που
προσπάθησε με αυτόν τον τρόπο να αυξήσει τη βιβλιοθήκη παιχνιδιών του
μηχανήματος.
Οι γραφικές
δυνατότητες του Atari ST ήταν εμφανείς και στα παιχνίδια!
|
Οι γραφικές
δυνατότητες του Atari ST ήταν εμφανείς και στα παιχνίδια!
|
Οι γραφικές
δυνατότητες του Atari ST ήταν εμφανείς και στα παιχνίδια!
|
Δείγμα των γραφικών δυνατοτήτων της σειράς ST. |
Έπρεπε να περάσουν τουλάχιστον δύο χρόνια για να κάνουν την εμφάνιση τους οι αμιγώς 16bit τίτλοι. Όσοι έζησαν, είδαν και άκουσαν σε εκείνη την εποχή, αποκλείεται να ξεχάσουν ποτέ! Το Star Trek (το παιχνίδι των super graphics), point and click adtventures όπως το Deja-vu και το Uninvited, το Dungeon Master που έφερε την υγρασία των μπουντρουμιών στο δωμάτιό μας, το Carrier Command, τα εξώκοσμα Captain Blood και Purple Saturn Day, το Kick Off (το γρηγορότερο ποδοσφαιράκι όλων των εποχών) και τόσα άλλα! Ήταν μάλιστα τέτοια η δύναμη και η "αλαζονεία" του νεοφώτιστου Atari, που έτσι και έτρεχε το Space Ace ή το Dragon's lair μπορούσες άνετα να ξεγελαστείς νομίζοντας ότι έβλεπες την "Μεγάλη Κυρία" της Commodore! Όσοι κάποτε πίστεψαν ότι πέραν της Amiga, κανένα άλλο home υπολογιστικό σύστημα δε θα μπορούσε να αποδώσει με την ίδια λάμψη τα κινηματογραφικά γραφικά του Defender of the Crown, απλά έκαναν λάθος!
Ο Garry Kasparov μπροστά στον Mega STτου.
|
City
με το mainframe του πανεπιστημίου τους. |
Η ευκολία χειρισμού και η φιλικότητα των ST's, ήταν ιδανική για τα παιδιά! Η φιλοσοφία του σύγχρονου computing, δε διαφέρει και πολύ από αυτό που βλέπετε στη φωτογραφία σας. |
Πέρα όμως από αυτά, ο Atari ήταν
κάτι πολύ περισσότερο από μια μηχανή σπουδαίων παιχνιδιών! Είχε μια αξιόλογη
συλλογή διαλέκτων προγραμματισμού (BASIC, Modula 2, Pascal, Prolog, LISP,
Logo μέχρι και Occam, τη γλώσσα προγραματισμού των Transputers!), ικανότατη
συλλογή από εφαρμογές και σουίτες γραφείου (Word Perfect, Microsoft Write,
Atari Works, Signum, Papyrus) ενώ με τη βοήθεια του Atari laser printer και του
Calamus, απετέλεσε την τρίτη πιο αξιόπιστη λύση για DTP μετά τα Macs και τα PCs!
Μια σειρά από ποιοτικούς hardware (και μη) PC και Mac emulators, υποσχόταν την
αύξηση της βιβλιοθήκης προγραμμάτων του, ενώ η υψηλή ανάλυση της οθόνης του
ευνόησε τη δημιουργία κάποιων αξιόλογων CAD εφαρμογών. Μια πανσπερμία
σχεδιαστικών προγραμμάτων και εργαλείων ανέδειξε την καλλιτεχνική πλευρά του
μηχανήματος, ενώ κάποια από αυτά έφτασαν σε σημείο να δημιουργήσουν το
αντίστοιχο (software) Atari HAM mode (Spectrum 512, Quantum Paint, PhotoChrome)
προβάλλοντας 512 ή 4096 χρώματα ταυτόχρονα στην οθόνη! Μια κατηγορία ανθρώπων
που επίσης χρησιμοποίησαν πολύ τον Atari, ήταν και οι μεγάλοι Chess
Grandmasters! Είχε μάλιστα γραφεί ότι το 70% των Chess Grandmasters έκαναν
προπόνηση με ένα ST! Όσο και υπερβολικό αν ακούγεται αυτό, ψάχνοντας λίγο την
ιστορία θα πέσετε σίγουρα επάνω στον υπέρτατο Garry Kasparov να ποζάρει με τον
αγαπημένο του Mega ST 4 με 20MΒ δίσκο! Μπροστά στο ξεκούραστο monitor του Atari
του, ο σκακιστής-φαινόμενο είχε άνετη πρόσβαση σε ολόκληρα παιχνίδια και
κινήσεις των αντιπάλων του (Atari ChessBase), που μελετούσε με τις ώρες κατά
τις περιόδους της προετοιμασίας του. Αν ήδη όλα αυτά σας φαίνονται πολύ
εντυπωσιακά, τότε θα πρέπει να μάθετε ότι το πραγματικό φόρτε του ST ήταν το
επαγγελματικό μουσικό software!
Προγράμματα όπως το Spectrum 512,
το Quantum paint και το Photochrome δημιούργησαν το software “Atari-ST HAM” mode με 512
και 4096 χρώματα ταυτόχρονα στην οθόνη!
|
Το γερμανικό περιοδικό CHIP βράβευσε τον Atari ST δύο φορές ως τον υπολογιστή της χρονιάς! Η μια ήταν το 1985 στην κατηγορία personal computer, ενώ η άλλη το 1988 στην κατηγορία home computers. |
Ο ST, χάρη στο ενσωματωμένο του
midi interface, έγινε το αγαπημένο σύστημα των μουσικών, προσφέροντας υψηλού
επιπέδου τίτλους (C-LAB's Notator, Steinberg's Cubase). Λέγεται ότι περίπου στο
90% των μεγάλων μουσικών παραγωγών, είχε εμπλακεί (σε κάποιο στάδιο της
δημιουργίας τους) ένας ST! Η ξεκούραστη σαν χαρτί (σταθερή 72 Hz, χωρίς scanlines)
οθόνη του, καθώς και ο εύκολος, σαν παιχνίδι χειρισμός του, ενθάρρυναν τους
μουσικούς - που σαν κάστα δεν ήταν ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με τον
προγραμματισμό και τα computers - να αποκτήσουν ευκολότερη πρόσβαση στη νέα τεχνολογία!
Η "ήσυχη" λειτουργία του (χωρίς ανεμιστήρες) καθώς και η
ενάντια στις παρεμβολές αλουμινένια
του θωράκιση, τον έκαναν ιδανικό για τις ιδιαίτερες απαιτήσεις των σύγχρονων
μουσικών studios. Ακόμα και σήμερα θεωρείται ότι έχει το πιο "σφικτό"
midi από όλα τα μουσικά computers (ακόμα και τα σύγχρονα)! Η αιτία επίτευξης αυτών
των "τέλειων" χρόνων δεν έχει ακόμα διασαφηνιστεί, αλλά μια εξήγηση
θα μπορούσε να είναι ότι το ενσωματωμένο midi ελέγχεται κατευθείαν από το
λειτουργικό σύστημα, εν αντιθέσει με άλλα computers που το δέχονται έξτρα με
εξωτερικούς (και πολλές φορές κακογραμμένους) drivers. Επίσης, η απλότητα του
Atari TOS με την απουσία multitasking, πιθανόν να λειτούργησε με τη σειρά της
ευεργετικά, αφού ένα multi task λειτουργικό σύστημα είναι αναγκασμένο να
μοιράζει συνεχώς χρόνο και διακοπές ανάμεσα σε όλες τις εφαρμογές που τρέχουν,
με αποτέλεσμα να ευνοούνται οι απειροελάχιστες χρονικές αποκλίσεις που τόσο
"μισούν" τα ευαίσθητα midi μουσικά προγράμματα!
Στιγμιότυπο από την συναυλία του Jean Michel Jarre “Paris La Défense” στο Παρίσι. Εδώ διακρίνονται δύο από τα έντεκα Atari Mega ST 4 που χρησιμοποιήθηκαν. |
Jean Michel Jarre και “Paris La Défense” 1990. Σε εκείνη τη σκηνή βρέθηκε ότι πιο σύγχρονο είχε να επιδείξει η μουσική τεχνολογία τότε! |
“Paris La Défense” 1990. O Jean Michel Jarre με φόντο τον Atari Mega ST. |
Jean Michel Jarre “Paris La Défense” 1990.
Τέλος, το 1990 ο Atari ST άγγιξε
πραγματικά τον ουρανό, εμφανιζόμενος στη μεγαλύτερή του live παγκόσμια
εμφάνιση, μπροστά σε δυόμισι εκατομμύρια θεατές! Ούτε ένα, ούτε δύο, ούτε τρία,
αλλά έντεκα (!) ολόκληρα Atari ST Mega 4 μαζί στην ίδια σκηνή, σε μια ιστορική
συναυλία του Jean Michel Jarre στο Παρίσι, έβαλαν τα δυνατά τους ώστε να βγει
άρτιο το απίθανο οπτικοακουστικό υπερθέαμα! Όσοι έχετε πρόσβαση στο
διαδίκτυο και δε βαριέστε, αξίζει τον κόπο να δείτε από πρώτο χέρι την
εξαιρετική εφαρμογή του Atari ST στο μουσικό τομέα…
Commodore 900.
Δεν γίνεται να γράψει κανείς για τον ST και την ιστορία του χωρίς να ασχοληθεί και με ένα αρκετά ενοχλητικό παράδοξο. Ποιο είναι αυτό; Μα το σύντομο χρονικό διάστημα που ο ST ήρθε στη ζωή από το μηδέν! Και πράγματι, ο χρόνος που απαιτήθηκε για το σχεδιασμό και την κατασκευή του μηχανήματος δημιουργεί αρκετά ερωτηματικά, αφού οι έξι με επτά μήνες που λέγεται ότι χρειάστηκαν μοιάζουν εξωπραγματικά λίγοι! Σκεφτείτε μόνο ότι ο Apple Μacintosh, με μια ακμάζουσα εταιρία πίσω του, χρειάστηκε περίπου τριάμισι χρόνια ανάπτυξης, με αμέτρητες αλλαγές και διορθώσεις, διαφορετικά πρωτότυπα και ομάδες, που αναθεώρησαν πολλά από τα αρχικά χαρακτηριστικά του! Ούτε καν τα original (Twiggy) disk drives δεν γλίτωσαν από την κακοδαιμονία, αφού στο τέλος αφαιρέθηκαν και αυτά ως προβληματικά! Για να καταλάβετε για τι πράγμα μιλάμε, σκεφτείτε ότι ακόμα και στην τελική του μορφή, ο Mac συνέχισε να "κουβαλά" αρκετά από τα λάθη του παρελθόντος! Ένα άλλο παράδειγμα πολύ οικείο στο ελληνικό κοινό, αποτελεί και η γνωστή μας Sinclair: η βρετανική εταιρία, αν και κατασκεύαζε ασυγκρίτως απλούστερα συστήματα από αυτά της Apple και της Atari, παρόλα αυτά χρειάστηκε περίπου τέσσερις μήνες σχεδιασμού, μόνο και μόνο για να τοποθετηθεί ένα κοινό ZΧ Spectrum μέσα στο νέο case του ZΧ Spectrum +! Θα θυμάστε επίσης και τι ακολούθησε την εσπευσμένη κυκλοφορία του ημιτελούς Sinclair QL, όταν μετά από 16 μήνες ανάπτυξης έφερε τη μαμά εταιρία αντιμέτωπη με το μεγαλύτερο φιάσκο και τελικά τη χρεοκοπία!
Από τα λίγα που διαβάσατε
παραπάνω, εξάγεται αβίαστα το συμπέρασμα ότι στην computer industry αυτές οι
δουλειές απαιτούν πολύ χρόνο, τεχνογνωσία, οργάνωση και χρήμα! Δύσκολα κανείς
θα επένδυε, έστω και ένα σεντ, σε ένα προϊόν που δε θα του ενέπνεε (έστω
εσφαλμένα) τη σιγουριά ότι είναι 100% έτοιμο. Αφήστε που η ιστορία επίσης μας
διδάσκει ότι ακόμα και ο πιο απλός υπολογιστής, όσο και αν προσεχθεί στην
παραγωγή του, ενδέχεται να έχει ένα ικανό αριθμό bugs και λαθών!
Στην περίπτωση τώρα του Tramiel,
αν δεχτούμε τα παραπάνω ως "αξιώματα", παραδόξως βλέπουμε να συμβαίνουν
μάλλον τα αντίθετα! Πώς είναι δυνατόν ένας τόσο έξυπνος και σκληρός
επιχειρηματίας να χρεώνεται έως το λαιμό ρισκάροντας όλα όσα είχε μαζέψει αυτά
τα χρόνια, στηριζόμενος σε ένα computer των έξι μηνών, φτιαγμένο στο πόδι; Πώς
είναι δυνατόν να δρα τόσο παρορμητικά, υιοθετώντας ένα απαράδεκτα παράτολμο
σχέδιο, που σύμφωνα με τους νόμους των πιθανοτήτων, ενδέχεται να κατέληγε σε
ένα αδοκίμαστο και βεβιασμένο προϊόν, που εξαιτίας των προβλημάτων και της
έλλειψης χρόνου, θα τον οδηγούσε με μαθηματικό τρόπο κατευθείαν στη χρεοκοπία;
Πώς σκέφτηκε ότι μπορεί να φτιάξει από το μηδέν ένα νέο υπολογιστή, χωρίς καλά-καλά
να έχει βρει μόνιμη στέγη επάνω από το κεφάλι του, και χωρίς να έχει
δημιουργήσει ακόμα τη νέα του εταιρία;
Πώς μια τόσο ασύνδετη και ετερόκλητη
ομάδα (όπως αυτή που δούλεψε στον ST) πέτυχε εκεί που τόσοι άλλοι απέτυχαν; Πώς
γίνεται κάποιοι που δεν είχαν συνεργαστεί ποτέ στο παρελθόν μεταξύ τους,
μεταφερόμενοι σαν τους "τσιγγάνους" εδώ και εκεί, και στεγαζόμενοι
στη πρώτη άθλια ενοικιαζόμενη "τρώγλη", να σχεδίασαν (από το μηδέν)
μέσα σε λίγους μήνες ένα τέτοιο σύστημα; Πώς γίνεται ο ST των λίγων μηνών να
παρουσιάζεται τόσο εντυπωσιακά (τουλάχιστον σε όσα "έβλεπε η πεθερά")
"Bug Free", ενώ συστήματα με μεγαλύτερο διάστημα "επώασης"
να καταποντίζονται από τα λάθη τους, παρασύροντας στο ναυάγιό τους και τις
εταιρίες που τα έφτιαξαν;
Με μια πιο προσεκτική ανάγνωση των
γεγονότων, η απάντηση ίσως να βρίσκεται και σε εκείνη τη μυστηριώδη μήνυση που
δέχθηκαν τα τέσσερα (πρώην) ταλέντα της Commodore, και μετέπειτα δημιουργοί του
Atari ST. Αν και κανείς δε μπορεί να γνωρίζει με σιγουριά τι ακριβώς είχε
συμβεί, το μόνο βέβαιο είναι ότι η Commodore κατηγόρησε την Atari για κλοπή
σχεδίων και εμπορικών μυστικών, με κάποιους να λένε ευθέως ότι ο ST αντέγραψε το
νέο της (υπό σχεδιασμό) 16bit μηχάνημα, που άκουγε στο όνομα Commodore 900! Το C900 προοριζόταν να γίνει
ένα UNIX workstation βασισμένο στον Zilog Z-8001, ιδανικό για CAD εφαρμογές,
ενώ διέθετε ένα μονόχρωμο high resolution mode στα 72Hz! Από κουτσομπολιά
μαθαίνουμε ότι τα δυο μηχανήματα είχαν "ύποπτες" ομοιότητες στον
σχεδιασμό, που δεν μπόρεσαν όμως ποτέ να ταυτοποιηθούν, αφού τα περισσότερα
σχέδια του C900 είχαν κάνει φτερά! Από παλαιότερη γνώση σχετικά με τον τρόπο
λειτουργίας της MOS (και κατ' επέκταση της Commodore), γνωρίζουμε ότι κατά το
σχεδιασμό των μηχανημάτων πολλές φορές εμπλέκονταν περισσότερες των μία ομάδων,
ώστε να επιλέγεται τελικά το project που θα προχωρούσε καλύτερα: στην περίπτωση
του C900 φαίνεται ότι ασχολήθηκαν τρεις ομάδες με τη μία από αυτές να ακολουθεί
σχεδόν εξ' ολοκλήρου τον Tramiel στη νέα του Atari!
Στην υποθετική περίπτωση που οι
κατηγορίες της Commodore θα είχαν βάση, τότε αυτομάτως η γένεση του ST θα
αποκτούσε μια άλλη διάσταση, με πολλά από τα προηγούμενα ερωτηματικά να
βρίσκουν τουλάχιστον μια αληθοφανή απάντηση! Αν υποτεθεί ότι ο Atari ST είχε
φτάσει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο ολοκλήρωσης μέσα στην Commodore, τότε θα
ήταν ευκολότερο να ολοκληρωθεί με το ίδιο ανθρώπινο δυναμικό, σε πολύ μικρό
χρόνο στη νέα Atari. Βέβαια, στο σημείο αυτό, οι περισσότερο συνομωσιολόγοι θα
αναρωτηθούν αν ο ST ήταν απλά μια τυπική υπόθεση αντιγραφής, ή το αποτέλεσμα μιας συνειδητής κρυφής
συνωμοσίας που επί μήνες δρούσε μυστικά στην Commodore!
Τα ερωτήματα που γεννιούνται και
σε αυτή την περίπτωση είναι πάλι πολλά: πότε αποφάσισε ο Tramiel ότι θα έφευγε
από την Commodore; Προετοίμαζε πολύ καιρό την έξοδό του; Είχε έρθει σε επαφή με
συνεργάτες του βολιδοσκοπώντας τις προθέσεις τους; Υπήρχε περίπτωση κάποιοι
μέσα στην Commodore, παράλληλα με την εργασία τους, να δούλευαν με εντολή του
Tramiel και σε κάτι άλλο, μυστικό, περιμένοντας απλά ένα νεύμα για να
παραιτηθούν και να τον ακολουθήσουν στη νέα εταιρία; Γνώριζαν οι γιοι του (που κατείχαν
καίριες θέσεις) τις προθέσεις του πατέρα τους; Ενδιαφέροντα, παρά το
συνομωσιολογικό του χαρακτήρος τους ερωτήματα, που πιθανότατα δε θα απαντηθούν
ποτέ…
Atari Japan.
Για όσους αρέσκονται στο να αναζητούν στοιχεία σχετικά με τις καταβολές των ST, μια ακόμα ανεξερεύνητη πτυχή της δημιουργίας τους αποτελεί και ο ιαπωνικός παράγων! Ήδη από την εποχή της Commodore, ο Tramiel έδειχνε μεγάλη εμπιστοσύνη στο ιαπωνικό του τμήμα, που με την απόδοση και τη μεθοδικότητά του, τον έβγαζε πάντα "ασπροπρόσωπο"! Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση του VIC-20, που έχοντας τελματώσει επί αμερικανικού εδάφους, έκανε τον Jack να αποσύρει υποτιμητικά τις ομάδες της MOS από το project, δίνοντας το μισοτελειωμένο πρωτότυπο στους Ιάπωνες για να το συνεχίσουν στη χώρα τους! Ο Yash Terakura μαζί με τον Tony Tokai, φόρτωσαν εκείνη την ημέρα ένα πρωτότυπο VIC στο Pet Jet του Tramiel και πέταξαν κατευθείαν για την Ιαπωνία! Μέσα σε λίγο χρόνο (και αφού το έκαναν κυριολεκτικά φύλλο και φτερό) μελέτησαν την πλακέτα, τεκμηρίωσαν το layout των κυκλωμάτων, και επανασχεδίασαν το πρωτότυπο, ακολουθώντας την αρχική ιδέα της MOS. Σύντομα, η ιαπωνική έκδοση του VIC-20 ήταν έτοιμη, χαροποιώντας τον Tramiel και σκορπώντας αμήχανα ειρωνικά χαμόγελα εδώ και εκεί…
Ιαπωνικό CAD printout του Atari 260ST!
|
Αν και αρχικά η δουλειά των Ιαπώνων είχε να κάνει κυρίως με τα γνωστά calculators, εντούτοις, μετά την κατάρρευση της αγοράw τους, ο Jack αναβάθμισε το ρόλο τους, βάζοντάς τους και στο "παιχνίδι" των computers, προετοιμάζοντας εντατικά την αμερικάνικη εισβολή του στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Ήταν επίσης κοινό μυστικό ότι οι Ιάπωνες ανήκαν (μέχρι τέλους), στα πιο πιστά τμήματα του Tramiel, λογοδοτώντας απευθείας μόνο σε αυτόν, ακόμα και κατά τα τελευταία του χρόνια στην Commodore, όταν οι αρχιμηχανικοί του έδειχναν να μην τον ακούν όπως πρώτα! Μετά την έξοδο του Jack από την Commodore, ο Taro Tokai (πρώην επικεφαλής της Commodore Japan) τον ακολούθησε, καταλαμβάνοντας την ίδια θέση στη νέα εταιρία!
Εύλογο είναι να υποθέσει κανείς ότι μετά από μια τόσο
δοκιμασμένη σχέση, η Ιαπωνική συνεργασία θα συνεχιζόταν και στα χρόνια της
Atari. Αν αναζητήσει κάποιος στοιχεία ιαπωνικής συμβολής στον σχεδιασμό του
Atari ST, θα εντοπίσει μια σειρά από ιαπωνικά CAD printouts και schematics του μηχανήματος, που
αποδεικνύουν ότι οι Ιάπωνες ενεπλάκησαν ενεργά σε αυτήν, χωρίς εντούτοις να
έχει αποσαφηνιστεί αν ο ακριβής ρόλος τους σχετιζόταν με το σχεδιασμό ή απλά με
την παραγωγή. Αν κοιτάξει κανείς τα πρώτα service manuals των μηχανημάτων θα
διαπιστώσει ότι έχουν εκδοθεί από την Atari Japan, ενώ πολλές επιλογές στον
τομέα του hardware προέρχονται επίσης από ιαπωνικές εταιρίες. Ψάχνοντας
παλιότερες συνεντεύξεις του Tramiel θα ανακαλύψουμε ότι είχε αναφέρει, σε
παλιότερο χρόνο, ως τόπο κατασκευής των νέων computers την Ιαπωνία (σ.σ.
πιθανότατα να εννοούσε ότι θα κατασκευάζονταν στην Taiwan για λογαριασμό της
Atari Japan).
Αν δεν κοιτάς εκεί που θες να πας, θα πας εκεί που κοιτάς...
Φεύγοντας από μια Commodore που άρχισε να φλερτάρει όλο και περισσότερο με την ακριβή business κατηγορία, ο Tramiel κατάφερε να αναθερμάνει ξανά το παλαιό του δόγμα, ρίχνοντας στην αγορά την "ακριβότερη" τεχνολογία στην χαμηλότερη τιμή! Το χρονικό σημείο που ο ST βγήκε στην παραγωγή ήταν κομβικό, αφού πρακτικά ήταν ο πρώτος 16bit computer ευρείας κυκλοφορίας για τους κοινούς θνητούς! Ανάμεσα σε πολλές πρωτιές, ο ST ήταν το πρώτο personal computer που πρόσφερε standard έγχρωμο GUI, ενώ αργότερα έγινε και ο πρώτος personal computer που ανακοίνωσε μονάδα CD-ROM. Τον Ιανουάριο του 1986, η Atari θα εμφανίσει τον 1040 STF, τo πρώτο personal computer με μνήμη 1MB κάτω από $1000 (για να μην πούμε το πρώτο κάτω από $2500!).
Στο απόγειο της δόξας του, το γερμανικό περιοδικό CHIP τον
εξέλεξε δυο φορές ως τον "computer της χρονιάς"! Αν και μέχρι σήμερα
είναι άγνωστος ο ακριβής αριθμός μηχανημάτων που πωλήθηκαν ανά τον κόσμο,
κάποιοι μιλάνε για έξι εκατομμύρια κομμάτια, με τετρακόσιες έως εξακόσιες
χιλιάδες να έχουν πωληθεί μόνο στη Δυτική Γερμανία! Το νούμερο, αν και φαντάζει
υπερβολικό, εντούτοις, και κατά το ήμισυ να είναι σωστό, είναι εντυπωσιακότατο.
Ο ST τελικά τα κατάφερε και έσωσε τη χτυπημένη από τη μοίρα Atari,
ξαναγυρνώντας την (μετά από χρόνια) στην κερδοφορία!
Αν και το ξεκίνημά του φάνηκε αρχικά πολλά υποσχόμενο και
ελπιδοφόρο, παρόλα αυτά ο ST δεν κατάφερε να κυριαρχήσει στο παγκόσμιο
computing: λίγο το όνομα Atari που είχε ταυτιστεί με τα παιχνίδια, λίγο κάποια
λάθη και παραλήψεις στην υποστήριξή του (στην Αμερική ήταν μηδαμινή),
έκαναν αργότερα δύσκολη την αντιμετώπιση κάποιων… αρρυθμιών! Η αδυναμία
της Atari να επιβάλει έγκαιρα στους κατασκευαστές software κοινούς κανόνες
τυποποίησης, δεν επέτρεψε στην βιβλιοθήκη προγραμμάτων του ST να απαλλαγεί
έγκαιρα από τα δεκάδες διαφορετικά πρότυπα και formats που δεν ευνόησαν τη
δημιουργία ενός ασφαλούς παραγωγικού περιβάλλοντος. Χωρίς επίσης την
ύπαρξη (από την αρχή της ζωής του ST) της "διαλειτουργικότητας" στο λογισμικό,
χάθηκε πολύτιμος χρόνος έναντι του ανταγωνισμού. Για να καταλάβετε πόσο
σημαντικό πράγμα είναι αυτό, η (με τα σημερινά δεδομένα) αυτονόητη μεταφορά
δεδομένων από ένα spreadsheet της αρεσκείας σας, στον αγαπημένο σας word
processor, και από εκεί κατευθείαν στο σχεδιαστικό σας πρόγραμμα, θα μπορούσε
τότε να καταντήσει μεγάλος πονοκέφαλος, για να μην πούμε ότι θα ήταν αδύνατη!
Αν ρίξει κανείς μια ματιά στο αντίπαλο στρατόπεδο του Mac, θα
διαπιστώσει ότι εκεί τα προγράμματα ήταν από την αρχή φτιαγμένα με γνώμονα τη
διαλειτουργικότητα, προσφέροντας στο "μήλο" μια πιο σωστή ανάπτυξη
του software και ένα σοβαρό προβάδισμα προς την επαγγελματική χρήση…
Χωρίς επίσης να γνωρίζει κανείς ακριβώς το γιατί, ο ST δεν
κατάφερε να προσελκύσει τις πολύ μεγάλες εταιρίες software που θα τον βοηθούσαν
να εδραιωθεί σαν business υπολογιστικό σύστημα. Το 1988 η Microsoft, ενώ αρχικά
έδωσε την ελπίδα ότι με το "Microsoft Write" θα άρχιζε μια νέα εποχή
για τον ST, ατυχώς η προσπάθεια αυτή δεν συνεχίστηκε, με την εταιρία να δηλώνει
ότι "βγαίνει έξω" εξαιτίας της εκτεταμένης πειρατείας του
μηχανήματος! Το software του Atari ST, αν και ήταν πραγματικά αξιολογότατο, δεν
κατόρθωσε να βγάλει τον Atari από την εσωστρέφεια και να σπάσει τα στερεότυπα -
πρότυπα των PCs και των Macs. Πολλά επίσης παράπονα υπήρξαν κατά καιρούς ότι
αρκετοί τίτλοι δεν ήταν της αναμενόμενης ποιότητας και δεν εκμεταλλεύονταν
σωστά τις δυνατότητες του μηχανήματος. Αν και το Atari GEM απλούστευε
υπερβολικά τα πράγματα, προσφέροντας ένα σύγχρονο περιβάλλον, μακριά από
εκείνες τις απίθανες απομνημονεύσεις συνδυασμών πλήκτρων (που έπιαναν όλο το
πληκτρολόγιο), παρόλα αυτά δεν ακολούθησε ποτέ ο αναμενόμενος αριθμός ports των
δυνατών προγραμμάτων του PC.
Τέλος, μια ακόμα σκοτεινή πλευρά του ST, ήταν και το
μέλλον του λειτουργικού του συστήματος (TOS). Η Apple έδωσε από την πρώτη
στιγμή τεράστια σημασία στο λειτουργικό της σύστημα, ανανεώνοντάς το συχνά και
προσθέτοντας του νέα χαρακτηριστικά και δυνατότητες. Μπορεί να ξεκίνησε με
πολλά προβλήματα και ελλείψεις, αλλά είχε εξαρχής την ιδέα ότι το λειτουργικό
και γενικά το software ήταν το κεφάλαιο που θα έπρεπε να διαφυλάξει ως κόρη
οφθαλμού η εταιρία. Τα hardware χαρακτηριστικά, η έξτρα μνήμη, τα έξτρα
πλήκτρα, τα χρώματα, η επεκτασιμότητα, χαρακτηρίζονταν ως περιττός πλεονασμός
και πλάνη της ανθρώπινης ματαιοδοξίας! Το δόγμα Steve Jobs πρέσβευε, ότι η μόνη
αληθινή επέκταση σε ένα computer, πρέπει να είναι το software, τελεία και παύλα!
Η Atari προσπάθησε να υπερκεράσει τον Mac με το δέλεαρ του
ανώτερου hardware, αλλά μοιραία δεν συνέλαβε/εκτίμησε σωστά τη βαρύτητα του
λειτουργικού συστήματος∙ χωρίς σαφές όραμα για το TOS και με μια Digital
Research που (μετά τις μηνύσεις από την Apple) αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα
με το GEM, ο ST κατά κάποιο τρόπο απολινώθηκε από τα μελλοντικά updates του,
κολλώντας πεισματικά σε εκείνη την πρώτη του έκδοση, μέχρι το τέλος της ζωής
του!
To 1987 ο ST δέχεται και ένα επιπλέον χτύπημα, με την νέα
τιμολογιακή πολιτική της εντυπωσιακής Amiga (Amiga 500), που με τις έξτρα hardware
δυνατότητες στα γραφικά και τον ήχο της, αρχίζει να μπαίνει σε όλο ένα και
περισσότερα σπίτια. Ο ST, που κάποτε είχε ως σημαία του τα πλεονεκτήματα της
υψηλής απόδοσης και της χαμηλής τιμής, φαίνεται τώρα να δείχνει σημεία κόπωσης.
Το hardware αρχίζει να μένει σταδιακά πίσω (ή έστω να μην εξελίσσεται επαρκώς),
ενώ τώρα πρόβλημα αρχίζει να αποτελεί και η τιμή του. Τα επόμενα χρόνια οι
(αντίστοιχης δυναμικότητας) IBM κλώνοι θα συνεχίσουν την πτώση τιμών και μαζί
με την φθηνή πια Amiga 500 θα επιβληθούν ως οι επόμενες ορθολογικές επιλογές
της αγοράς.
Περίπου τότε (1987), η Atari εγκαινιάζει και τη νέα της σειρά PCs, γεγονός που από πολλούς χαρακτηρίστηκε ως "λευκή πετσέτα", προδοσία και παράδοση. Το 1989 ο Shiraz Shivji (ο άνθρωπος που έφτιαξε τον ST επάνω στο τραπέζι της κουζίνας του) αποχωρεί από την εταιρία, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες! Είναι άγνωστη η αιτία που τον ώθησε στην έξοδο, όπως επίσης άγνωστο και αν τον ακολούθησαν άλλοι τεχνικοί. Είναι εύλογο να αναλογιστεί κανείς, ποιος να ήταν άραγε ο αντίκτυπος της έλλειψής του από τα επόμενα εξελικτικά βήματα του ST; Το 1993 η Atari θα διακόψει και επίσημα την παραγωγή του ST, κλείνοντας ένα μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας της. Όσοι τον έζησαν από κοντά, θα τον θυμούνται σαν ένα από τα δυνατότερα micros της εποχής του, που σηματοδότησε την αλλαγή των λειτουργικών συστημάτων και του software. Πέρα από τα χαρακτηριστικά, τις πρωτιές, τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα, η Atari κατάφερε να φτιάξει έναν πραγματικά διασκεδαστικό υπολογιστή, που σε καμία περίπτωση δεν απογοήτευσε τους χρήστες του! Για όσους δε τον γνώρισαν τότε, πίσω στην εποχή της μεγάλης παντοδυναμίας του, θα μπορούσαμε να πούμε ότι κρύβει μέσα του ολόκληρη την ιστορία της Silicon Valley! Δεν είναι και λίγο να κρατάς στα χέρια σου ένα μηχάνημα με τη λάμψη μιας Atari, το δυναμισμό του Tramiel, με DNA της Commodore και ψυχή (του πρώτου κατασκευαστή OS για Personal Computers (CP/M)) της Digital Research! Μηχάνημα χωρίς προσωπικότητα, πάντως, μια φορά δε το λες!
Πραγματικος θησαυρος πληροφοριων! Παω να το διαβασω για δευτερη φορα....
ΑπάντησηΔιαγραφήΜε έκανες να το διαβάσω από την αρχή βρε μπαγάσα!!!
ΔιαγραφήΣε ευχαριστώ Geo!!!
Ωραίο άρθρο Turrican! Να γράφεις συχνότερα σε έντυπα!
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε ευχαριστώ πολύ!
ΔιαγραφήΣυγχαρητήρια για το άρθρο φίλε. ΑtariST για μουσικοσυνθέτες, Amiga για γραφίστες και ανιματέρ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕνας ξάδερφος μου ήταν τότε ηχολήπτης σε ένα ραδιοφωνικό σταθμό και είχε μουσικό στούντιο με AtariST. Μου δειξε ένα ζωντανό demo και έπαθα πλάκα
Παντως να συμπληρώσω πως ένας λόγος που η Αταρι παράτησε τον ST ήταν και λόγω του Atari Jaguar. Eστιάσε στο να κερδίσει αγοραστικό κοινό απο το πολύ ανταγωνιστικό τομέα των βιντεοκονσόλων (Nintendo, Panasonic, Sega, ανερχόμενη Sony), παραμελόντας έτσι την επικερδή αγορά των μικρουπολογιστών, ιδίως στην Ευρώπη.
Ο Τραμιελ πάντως ένα καλό που έκανε για την βιομηχανία υπολογιστών των ΗΠΑ, ήταν πως εμπόδισε την είσοδο των Ιαπωνων στην αγορά των υπολογιστών. Ετοιμάζαν μαζί με την Microsoft να φέρουν τις μηχανές τους, μόλις όμως είδαν τους εξελιγμένους Commodore αποσύρθηκαν.
Το αναπόφευκτο βέβαια απλά καθυστέρησε λίγο καιρό, μιας και οι βιομηχανικές μονάδες μεταφέρθηκαν στην Ασία, ακόμα και απο την Αταρι στα τελευταία χρόνια του Τραμιελ στην εταιρία.
Σε ευχαριστώ για την ανάγνωση!
ΔιαγραφήΠολύ σωστά θυμάσαι!
Τα τελευταία χρόνια ήταν πολύ δύσκολα για την Atari, αφού τα περιθώρια στην αγορά των υπολογιστών άρχισαν να στενεύουν επικίνδυνα. Χωρίς σαφή πολιτική και κατανόηση του γεωπολιτικού τοπίου, η εταιρία σκόρπισε τους τελευταίους πόρους της, σε χίλιες δυο κατευθύνσεις, που φαινομενικά δεν μπορούσε - ήθελε- να ακολουθήσει μέχρι τέλους. Έτσι δοκίμασε την τύχη της στα ζάρια, με τους φθηνούς IBM compatibles, προσπάθησε να ξαναφέρει στο προσκήνιο την αρχαία πεθαμένη τεχνολογία των 8bit atari's με το Atari Xegs(!!!), ονειρεύτηκε να χτυπήσει στους φθηνούς UNIX σταθμούς εργασίας με τον 32 bit Atari ΤΤ, δοκίμασε την multimedia έκδοση του απογόνου των ST (Atari Falcon), μέχρι να οδηγηθεί ουσιαστικά στη χρεοκοπία. Η τελευταία ιδέα ήταν να φύγουν από την αγορά των υπολογιστών και να γίνει η Atari αυτό που ήταν κάποτε στο παρελθόν, η πρώτη δύναμη στις κονσόλες....περιττό να θυμηθούμε πόσο κράτησε το νέο δόγμα...
Even though I've had to translate this using the browser's built-in engine, this is still a fascinating read. Excellent research, and excellent write-up. Many thanks :)
ΑπάντησηΔιαγραφήThank you for reading my article, I hope the translator made sense.
ΑπάντησηΔιαγραφήThanks for your kind remarks!
Απίστευτα καλή δημοσίευση. Συγχαρητήρια πραγματικά. Η ορθογραφία σου επίσης άριστη. Μεγάλωσα με αυτά τα μηχανήματα και τα μισά από όσα γράφεις δεν τα ήξερα. Έχω διαβάσει αρκετά για την Ατάρι και την Κόμοντορ αλλά δεν ήξερα πολλά από όσα μοιράστηκες μαζί μας. Υπήρξα κάτοχος ενός Atari 130XE με εξωτερική μονάδα κασσέτας και floppy drive και αργότερα μιάς Amiga 500.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλή συνέχεια.
Σε ευχαριστώ για την ανάγνωση! Βλέπω ότι ξεκίνησες με ένα "σπάνιο" micro (που ομολογώ ότι "ζαχάρωνα" μετά από εκείνο το εμβληματικό τεύχος του περιοδικού Pixel, με το συγκριτικό των 128ριδων). Νοσταλγώ την παλιά εποχή των home micros και χαίρομαι όταν διαπιστώνω ότι υπάρχουν πολλοί που μοιράζονται την ίδια αγάπη! Ευχαριστώ ξανά!
Διαγραφήakmakas:Εξαιρετικό άρθρο με πολλές πληροφορίες που σε συγκινούν και σε ταξιδεύουν σε ένα παρελθόν τόσο πλούσιο σε επιτεύγματα και ιδέες.Έχουν γραφτεί άπειρα άρθρα από τότε για το rise and death της Atari αλλά ομολογώ να πω πως αυτό το άρθρο με καθήλωσε να το ξεζουμίζω μέχρι και την τελευταία του λέξη..Συγχαρητήρια Δημήτρη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε ευχαριστώ Γιώργο!
ΔιαγραφήΦοβερό άρθρο και το διάβασα μέχρι το τέλος. Εγώ πάντως τα έχω όλα τα Atara παρατεταγμένα στην σειρά και συνεχίζω και τα θαυμάζω έως σήμερα. Έχεις ακόμη το Falcon που σου είχα πουλήσει;
ΑπάντησηΔιαγραφήΝα'σαι πάντα καλά και... STAY ATARI!!!
Πάνος
Πάνο σε ευχαριστώ!
ΔιαγραφήΕίσαι το άτομο που με έκανε Turrican030!
Φυσικά και τον έχω τον Falcon πλήρη (με όλα τα καλούδια που μου έδωσες)και λειτουργικό! Λάτρεψα τη συλλογή σου (ακόμα και το digidrum)από Atari και Archi!!!
Να είσαι καλά βρε φίλε!!!
Δημήτρη μόλις σήμερα διάβασα το άρθρο σου...με προσοχή απο την αρχώ ως το "....Μηχάνημα χωρίς προσωπικότητα, πάντως, μια φορά δε το λες!"
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυγχαρητήρια για ακόμα μια φορά για το ύφο σου και το ταλέντο σου να γράφεις αξιόλογα κείμενα!
Φοβερός όπως πάντα. Περιμένουμε νέες δημοσιεύσεις.....
ΑπάντησηΔιαγραφήΠάνος
Πολύ ωραία η ανάλυση σου. Μπράβο φίλε Turiccan!
ΑπάντησηΔιαγραφή